Onderzoekskwaliteit

Onderzoekskwaliteit

Bij Uppsy maken we veelal gebruik van onderzoeksartikelen uit wetenschappelijke tijdschriften (journals) waarbij er zowel wordt gekeken naar de kwaliteit van het tijdschrift als ook naar de kwaliteit van het onderzoek zelf. Hieronder vind je alle normen en enkele veelgebruikte onderzoekstermen op een rij.

Kwaliteitsnormen tijdschriften

Bij Uppsy gebruiken wij alleen onderzoeksartikelen die uit een onafhankelijke en wetenschappelijk betrouwbare bron komen waarbij we de volgende eisen stellen:

  • Het artikel moet onafhankelijk zijn, wij accepteren geen artikelen vanuit commerciële doeleinden.
  • Het artikel moet uit een wetenschappelijk tijdschrift komen met een impactfactor van minimaal 2. Van dit criterium wijken we in sommige gevallen af. Dit doen wij wanneer een artikel onderdeel is van de ‘Vraag van de Week‘ of wanneer het artikel afkomstig is uit een tijdschrift dat door de NVP inhoudelijk sterk is bevonden.

De impactfactor is een maat die weergeeft hoe vaak een wetenschappelijk tijdschrift geciteerd wordt. Hoe vaker de artikelen uit een bepaald wetenschappelijk tijdschrift in andere tijdschriften worden geciteerd, des te hoger de impactfactor. 

Kwaliteitsnormen onderzoek

Vervolgens zijn er bij de bovengenoemde geselecteerde onderzoeken een aantal onderzoekstypes mogelijk. Deze zijn onderverdeeld in de volgende levels of evidence piramide, hoe groener hoe lager de kans op bias en des te hoger de mate van betrouwbaarheid van de  onderzoeksresultaten.

Wat was dat ook alweer?

Er is sprake van bias wanneer er een vertekening van de onderzoeksresultaten aanwezig is door systematische fouten die worden veroorzaakt door de manier waarop een onderzoek is ontworpen en uitgevoerd. Het gevolg hiervan is dat de uitkomsten minder betrouwbaar zijn en dat je daar rekening mee moet houden wanneer je het onderzoek leest.

Een betrouwbare (reliability) meetmethode leidt tot accurate uitkomsten zonder toevallige fouten. Het onderzoek is bijvoorbeeld betrouwbaar als het onderzoek in dezelfde omstandigheden herhaald zou worden door andere onderzoekers en er vrijwel dezelfde uitkomsten uitkomen. Dit wordt ook wel reproduceerbaarheid genoemd. Dat wil niet zeggen dat het onderzoek ook automatisch hoog scoort op de validiteit. Validiteit (validity) betekent dat je daadwerkelijk het verschijnsel meet dat je beoogt te meten. Onderaan dit artikel vind je nog meer onderzoekstermen die je mogelijk tegenkomst in de artikelen van Uppsy.

Dit alles hangt samen met het type onderzoek, waarbij zaken als onderzoeksmethode, meetinstrumenten en de steekproef die is gebruikt van belang zijn. Het type onderzoek bepaalt hoe je de resultaten kan interpreteren en hoe je daarbij zaken als validiteit en betrouwbaarheid meeneemt. De onderstaande levels of evidence piramide laat dat zien. Hoe groener de sterren, hoe meer waarde je kunt hechten aan de resultaten. Om het overzichtelijk te maken hebben we de kleur van het niveau toegevoegd aan elk Uppsy artikel. Onder de piramide volgt een toelichting van elke type onderzoek.

Noot: Het doel van Uppsy is alle geïnteresseerden in het vakgebied psychologie snel en makkelijk up to date te houden van onderzoek. Daarbij hanteren wij een aantal normen, zoals hierboven te lezen is waardoor er enkel en alleen sprake is van wetenschappelijk onderzoek. Dat neemt niet weg dat het ene wetenschappelijk onderzoek op verschillende gebieden en om verschillende redenen toch beter kan zijn dan het andere. Het vergelijken van deze onderzoeken onderling valt echter buiten het doel van Uppsy.

Klinische richtlijnen

Klinische richtlijnen, zoals de multidisciplinaire GGZ-richtlijnen en zorgstandaarden, geven handvaten voor de klinische praktijk op basis van een bundeling van de beschikbare literatuur.

Meta-analyse

Bij een meta-analyse zijn eerst relevante studies systematisch verzameld (een systematische review) en daarna een statistische analyse uitgevoerd over de gegevens, waardoor een kwantitatieve samenvatting gegeven kan worden van de resultaten van de gebruikte studies. Hierdoor is het dus een toevoeging aan een systematische review, mét een statistische onderbouwing van de resultaten.

Systematische review

Een systematische review is een literatuuroverzicht dat op een gestructureerde wijze wordt samengesteld. Op basis van een vraagstelling wordt gezocht in meerdere elektronische databases. In- en exclusiecriteria worden gehanteerd om de in aanmerking komende artikelen te selecteren. De artikelen worden beoordeeld op methodologische kwaliteit en de benodigde gegevens uit de artikelen geëxtraheerd. Het resultaat wordt op transparante en reproduceerbare wijze gerapporteerd. Anders dan bij een meta-analyse worden de resultaten van de afzonderlijke onderzoeken niet samengevat tot één schatting van het bestudeerde effect.

✰ Randomised controlled trial (RCT)

In een RCT is er tenminste één groep die een interventie krijgt en een controlegroep. De controlegroep krijgt de experimentele behandeling / interventie niet aangeboden, de experimentele groep(en) wel. De deelnemers worden random toegewezen aan één van de groepen. Het onderzoek kan (enkel of dubbel) geblindeerd of niet-geblindeerd zijn. Geblindeerd onderzoek is beter dan niet geblindeerd. Een RCT zegt met name iets wanneer het een groot, goed opgezet onderzoek is.

Niet-gerandomiseerde, gecontroleerde studie

Deelnemers worden niet random verdeeld over de geboden interventies, maar er is wel een controlegroep aanwezig. Er is bijvoorbeeld een experimentele groep en een controlegroep (bijvoorbeeld een wachtlijstgroep), maar de deelnemers zijn niet random verdeeld over beide groepen. Eén groep krijgt een interventie, de andere groep niet.

Niet-gecontroleerde, gerandomiseerde studie

Deelnemers worden random verdeeld over twee groepen die allebei een andere interventie aangeboden krijgen, maar er is geen controlegroep aanwezig die geen interventie aangeboden krijgt.

Cohortonderzoek

Er worden bij een grote groep mensen (een cohort) metingen afgenomen. Er wordt geen interventie geboden. Vaak wordt de groep over een periode gevolgd en vullen de deelnemers metingen zoals vragenlijsten in op verschillende momenten. Een cohortonderzoek kan een retrospectief onderzoek zijn waarin in een bestaand cohort gekeken wordt naar het risico om een bepaalde stoornis te ontwikkelen, met kennis van bestaande risicofactoren. Cohortonderzoek kan ook prospectief zijn; dan wordt eerst de vraag geformuleerd en dan data verzameld. Dit is hetzelfde als een longitudinaal onderzoek.

Case-control onderzoek

Twee bestaande groepen worden ergens op vergeleken, bijvoorbeeld een groep met een bepaalde stoornis en een gezonde groep. Er wordt dan een controlegroep bij gezocht die gematched wordt aan de ‘stoornisgroep’. Het doel kan zijn om van een bestaande stoornis te achterhalen welke factoren hieraan bijgedragen hebben. Er wordt geen interventie aangeboden; het is beschrijvend onderzoek en geen experimenteel onderzoek. Dit onderzoek heeft een grote kans op bias.

Case serie

Eén groep krijgt een vergelijkbare behandeling / interventie aangeboden. Er is geen controlegroep aanwezig. Er is een relatief groot risico op een selectiebias. Case series kunnen niet gebruikt worden een hypothese over oorzaak-gevolg te toetsen. Wel kan op basis hiervan een hypothese gegenereerd worden.

Case report

Een verslag over de behandeling of beloop bij één cliënt (N=1).

Kwalitatief onderzoek

Beschrijvend onderzoek, bijvoorbeeld een groep patiënten met een bepaalde stoornis die ergens over geïnterviewd wordt.

Kosteneffectiviteitonderzoek

Kosteneffectiviteitonderzoek vergelijkt een of meer interventies wat betreft hun effect op gezondheid en de kosten (en de verhouding daartussen).

Overig

Onderzoek bij ‘overig’ past niet in één van bovenstaande categorieën. Het kan bijvoorbeeld gaan om een review (een literatuuronderzoek dat niet op gestructureerde wijze wordt verzameld) of een onderzoek uit een ander werkveld dat ook voor de psycholoog interessant is.